Скрынінг

У чым заключаецца скрынінг рака шыйкі маткі?

Скрынінг рака шыйкі маткі заключаецца ў рэгулярным даследаванні цыталагічных мазкоў, атрыманых з шыйкі маткі ва ўсіх жанчын у пэўным узросце. Цыталагічныя мазкі афарбоўваюцца адмысловай выявай і даследуюцца для выяўлення перадракавых пухлінных змяненняў.

Пры падазрэнні на перадпухліннае ці пухліннае захворванне выконваецца кальпаскапія (агляд шыйкі маткі пры дапамозе кальпаскопа - спецыяльнага павелічальнага аптычнага прыбора) з прыцэльнай біяпсіяй падазроных участкаў. Пры выяўленні пухліны або перадпухлінных змяненняў праводзіцца лячэнне.

Дадзеная методыка дазваляе не толькі выявіць рак шыйкі маткі на пачатковых стадыях, але і папярэдзіць яго развіццё, паколькі дае магчымасць дыягнаставаць перадпухлінныя змяненні эпітэлія шыйкі маткі, лячэнне якіх не дазваляе развіцца пухліне.

У якіх жанчын скрынінг рака шыйкі маткі не праводзіцца?

Скрынінг рака шыйкі маткі не праводзіцца ў дзяўчат, якія не жылі палавым жыццём, у жанчын пасля татальнага выдалення маткі разам з шыйкай і ў пажылых жанчын пасля неаднаразовых нармальных вынікаў цыталагічныя даследавання.

Ва ўсіх астатніх жанчын правядзенне скрынінга рака шыйкі маткі з'яўляецца важным прафілактычным мерапрыемствам, якое дазваляе своечасова прадухіліць развіццё інвазіўнага рака шыйкі маткі.

Што такое цыталагічнае даследаванне?

Шыйка маткі пакрыта некалькімі пластамі клетак эпітэлія. Пры выкананні мазка спецыяльнай шчотачкай або шпаталем паверхневыя клеткі шыйкі эпітэлія маткі злузваюцца і наносяцца на лабараторнае шкло.

Атрыманы мікрапрэпарат афарбоўваецца адмысловай выявай (пры гэтым клеткі становяцца бачныя праз мікраскоп). Пухлінныя клеткі і клеткі з так званай дысплазіяй (перадпухліннымі змяненнямі) пры мікраскапіі можна адрозніць ад нармальных клетак.

Мікраскапічнае даследаванне афарбаваных мазкоў называецца цыталагічным даследаваннем.

Наколькі эфектыўна цыталагічнае даследаванне?

Па назіраннях розных гінеколагаў, адчувальнасць цыталагічных мазкоў у выяўленні перадпухлінных і пухлінных захворванняў вагаецца ў шырокіх межах.

Аднак, улічваючы вельмі павольнае развіццё перадпухлінных змяненняў пры правядзенні паўторных рэгулярных цыталагічных даследаванняў, адчувальнасць скрынінгавай праграмы дасягае 80-90%. На дакладнасць цыталагічнага даследавання істотна ўплываюць захаванне методыкі і кваліфікацыя ўрача—цытолага.

Хто такі папанікалау?

Георгіас Папанікалау -- вучоны грэчаскага паходжання, пазней іміграваў у ЗША. Папаніколау ўпершыню ацаніў значэнне цыталагічных мазкоў ў дыягностыцы анкалагічных захворванняў шыйкі маткі, што заклала аснову для скрынінга рака шыйкі маткі. Метад афарбоўкі мазкоў шыйкі маткі носіць назву Папанікалау.

Якую карысць прыносіць скрынінг рака шыйкі маткі?

Эфектыўнасць скрынінга рака шыйкі маткі вельмі вялікая. Рэгулярнае даследаванне мазкоў шыйкі маткі з'яўляецца найбольш эфектыўным прафілактычным мерапрыемствам з пункту гледжання суадносін кошту і эфектыўнасці ў медыцыне. Правядзенне паўнавартаснага скрынінга рака шыйкі маткі дазваляе знізіць захворванне на рак шыйкі маткі на 80% і смяротнасць ад гэтага захворвання на 72%.

Што трэба ведаць аб скрынінгу рака шыйкі маткі?

Калі вам ад 30 да 65 гадоў, то трэба не радзей, чым раз у 5 гадоў звяртацца да гінеколага для прафілактычнага агляду і ўзяцця мазкоў. Пры выяўленні паталогіі ў мазках можа спатрэбіцца больш частае назіранне.

Якія існуюць спосабы абароны ад раку шыйкі маткі?

На сённяшні дзень вядома, што рак шыйкі маткі выклікаецца вірусам папіломы чалавека (ВПЧ), які распаўсюджваецца палавым шляхам. Нядаўна была распрацавана вакцына супраць ВПЧ, якая абараняе ад інфіцыравання гэтым вірусам.

Такім чынам, акрамя рэгулярных прафілактычных аглядаў для абароны ад раку шыйкі маткі выкарыстоўваецца вакцынацыя да пачатку палавога жыцця і бяспечныя палавыя паводзіны (абмежаваная колькасць пастаянных палавых партнёраў, выкарыстанне прэзерватыва).

Паколькі ў цяперашні час няма дзяржаўнай праграмы вакцынацыі ад ВПЧ, прышчэпкі ад гэтага захворвання робяцца толькі на платнай аснове ў дзяржаўных і камерцыйных медыцынскіх установах Рэспублікі Беларусь.

У чым заключаецца скрынінг рака тоўстай кішкі?

Скрынінг рака тоўстай кішкі заключаецца ў перыядычным правядзенні эндаскапічнага даследавання тоўстай кішкі альбо ўсяго насельніцтва пэўнага ўзросту (звычайна ад 50 да 65-70 гадоў), альбо ў асоб з прыкметамі слядоў крыві ў кале, што выяўляецца пры дапамозе спецыяльных аналізаў.

Скрынінг рака тоўстай кішкі не толькі здольны выявіць пухліну ў пачатковай стадыі, але і прадухіліць рак.

Вядома, што рак тоўстай кішкі развіваецца з паліпаў тоўстай кішкі. Выяўленне і выдаленне паліпаў пры дапамозе калонаскапіі перашкаджае развіццю рака тоўстай кішкі і забяспечвае яго прафілактыку.

Якімі метадамі можна выявіць рак тоўстай кішкі?

Рак тоўстай кішкі можна западозрыць пры змяненнях у функцыянаванні кішэчніка (завалы, паносы, чаргаванне завалаў з паносамі, буркатанне і ўздуцце жывата), з'яўленні крывацёку з прамой кішкі, болю ў жываце, пахуданні, анеміі, змяненнях памеру або формы кала. Звычайна гэтыя прыкметы развіваюцца на досыць позняй стадыі развіцця пухліны.

Для ранняга выяўлення пухліны могуць выкарыстоўвацца спецыяльныя аналізы, якія распазнаюць нябачную для вока прымешку крыві да калу. Дыягназ звычайна пацвярджаецца пры калонаскапіі - аглядзе ўнутранага прасвету тоўстай кішкі пры дапамозе гнуткага аптычнага прыбора - калонаскопа, які ўводзіцца ў арганізм праз задні праход.

Якія ёсць разнавіднасці пробаў на схаваную кроў?

Традыцыйным і недарагім спосабам выяўлення схаванай крыві ў кале з'яўляюцца бензідзінавая і гваякавая пробы. Гэтыя метады дазваляюць выявіць вельмі невялікія прымешкі крыві да калу, але могуць часта быць станоўчымі не толькі пры наяўнасці ўнутранага крывацёку, але і пры ўжыванні мяса.

Таму перад правядзеннем такой пробы за трое сутак неабходна выключыць з рацыёну мяса, печань і ўсе прадукты, якія змяшчаюць жалеза (яблыкі, балгарскі перац, шпінат, фасолю, зялёны лук).

Распрацавана шэраг новых больш складаных і дарагіх тэстаў, якія дазваляюць знізіць колькасць ілжыва-станоўчых вынікаў і пазбегнуць абмежаванняў у харчаванні напярэдадні тэсту, аднак яны пакуль не распаўсюджаныя ў Беларусі.

Якую карысць прыносіць скрынінг рака тоўстай кішкі?

У многіх даследаваннях паказана, што правядзенне скрынінга рака тоўстай кішкі пры дапамозе тэстаў на схаваную кроў, сігмаскапіі або татальнай калонаскапіі дазваляе істотна знізіць рызыку смерці ад раку тоўстай кішкі.

Таму большасць урачоў рэкамендуюць сваім пацыентам праводзіць скрынінг гэтага захворвання.

Што трэба ведаць аб скрынінгу рака тоўстай кішкі?

Калі ў Вас няма спадчыннай схільнасці да раку тоўстай кішкі, і вы хочаце папярэдзіць яго развіццё, Вам рэкамендуецца праходзіць калонаскапію ва ўзросце 50 і 60 гадоў.

Іншым спосабам скрынінга можа быць штогадовая праверка кала на ўтоеную кроў, пачынаючы з 50 гадоў пры выкананні калонаскапіі пры станоўчых выніках аналізу.

Калі ў вас маецца некалькі блізкіх сваякоў, хворых на рак тоўстай кішкі ў маладым узросце, Вам абавязкова трэба праводзіць рэгулярнае калонаскапічнае даследаванне.

У чым заключаецца скрынінг рака прастаты?

Скрынінг рака прастаты заключаецца ў рэгулярным вымярэнні ўзроўню прастат-спецыфічнага антыгена (ПСА) у крыві ў мужчын ад 50 да 65-70 гадоў.

Пры павышэнні ўзроўню ПСА вышэй пэўнага парогавага значэння (традыцыйна гэта 4нг / мл) робіцца так званая сістэматычная біяпсія прадсталёвай залозы пад кантролем трансрэктальнага ўльтрагукавога даследавання. Пры біяпсіі забіраюцца кавалачкі тканак прастаты, якія даследуюцца пад мікраскопам на прадмет выяўлення прыкмет рака прастаты.

У якіх мужчын скрынінг рака прастаты не праводзіцца?

Скрынінг рака прастаты не праводзіцца ў маладых мужчын (да 40 гадоў), паколькі гэта захворванне ў такім узросце практычна не сустракаецца. Ва ўзросце ад 40 да 50 гадоў рак прастаты выяўляецца таксама рэдка, акрамя выпадкаў са спадчыннай схільнасцю.

Таму ў дадзеным узроставым прамежку скрынінг паказаны толькі пры наяўнасці рака прастаты ў блізкага сваяка пацыента. У пажылых мужчын і мужчын з цяжкімі невылечнымі захворваннямі, у якіх верагоднасць пражыць 10 гадоў і больш невялікая, скрынінг можа прыносіць больш шкоды, чым карысці, паколькі выяўленне і лячэнне пачатковых формаў рака прастаты ніяк не адаб'ецца на працягласці жыцця, але можа пагоршыць яе якасць .

Пры дапамозе якіх метадаў можна выявіць рак прастаты?

Традыцыйна рак прастаты дыягнаставаўся пры дапамозе пальпацыі прастаты праз прамую кішку. На жаль, гэты просты метад можа выявіць пухліну толькі ў тым выпадку, калі яна дастаткова вялікая і часта ўжо не падлягае радыкальнаму лячэнню.

Таму, каб выявіць пухліну на раннім этапе, калі яна яшчэ не пальпуецца, патрабуецца зрабіць так званую біяпсію, якая заключаецца ў заборы кавалачкаў тканак прастаты спецыяльнай іголкай з пэўных зон залозы.

Каб не прапусціць пухліну патрабуецца выканаць ад 6 да 10 (часам і больш) біяпсій. Такая біяпсія называецца сістэматычнай і выконваецца пад кантролем трансрэктальнага ўльтрагукавога даследавання. Звычайна біяпсія выконваецца не ўсім мужчынам, а толькі тым, у якіх назіраецца павышэнне ўзроўню ПСА ў крыві.

Што такое Прастат-спецыфічны антыген (ПСА)

ПСА (прастат-спецыфічны антыген) -- гэта пухлінны маркер рака прадсталёвай залозы. ПСА ўяўляе сабой бялок, які выпрацоўваецца выключна ў прадсталёвай залозе і ў мінімальных канцэнтрацыях трапляе ў кроў. Пры раку прастаты звычайна ў кроў трапляе большая колькасць ПСА, што выкарыстоўваецца для ранняга выяўлення гэтага захворвання.

Тым не менш, у такой методыкі маецца істотны недахоп, які заключаецца ў тым, што павышэнне ўзроўню ПСА часта бывае пры іншых, дабраякасных захворваннях прастаты (напрыклад, пры запаленні прастаты ці дабраякаснай гіперплазіі прадсталёвай залозы).

Пры дапамозе якіх метадаў можна "ўбачыць" рак прастаты?

Нягледзячы на тое, што болевыя адчуванні пры біяпсіі можна значна паменшыць, выкарыстоўваючы мясцовую анестэзію, многія мужчыны асцерагаюцца гэтай працэдуры. На жаль, пры дапамозе простых метадаў, напрыклад, трансрэктальнага ўльтрагукавога даследавання, надзейна выявіць рак прастаты нельга.

ВЫКАРЫСТАННЕ МАГНІТНА-РЭЗАНАСНАЙ ТАМАГРАФІІ (МРТ)

Перспектыўным лічыцца выкарыстанне магнітна-рэзананснай тамаграфіі (МРТ) у пэўных рэжымах, аднак гэта пакуль з'яўляецца прадметам навуковых даследаванняў.

Ці ёсць недахопы ў скрынінгу рака прастаты?

Як і ў любога скрынінгу, яны маюцца. Так, у ходзе скрынінгу можна выявіць так званы "нязначны" рак, які ў адсутнасць скрынінга ніколі б не быў выяўлены (а значыць і пралечаны). А "непатрэбнае" лячэнне ў такіх выпадках можа прыводзіць да ўскладненняў і стойкіх наступстваў.

Акрамя таго з-за неспецыфічнасці ПСА рак выяўляецца толькі ў 20-30% з ліку мужчын з павышаным узроўнем гэтага маркера, а значыць, аказваецца, што біяпсія не патрэбна большасці пацыентаў, якім яна праводзіцца.

Ці патрэбны скрынінг рака прастаты?

У цяперашні час заходнія навукоўцы вядуць дыскусіі аб неабходнасці скрынінга рака прастаты, паколькі ў навукоўцаў няма цвёрдай упэўненасці, што карысць ад скрынінга перавышае яго патэнцыйныя недахопы. Што тычыцца нашай краіны, то цяпер вывучаецца пытанне аб неабходнасці ўкаранення скрынінга.

Тым не менш, ўкараненне ў Беларусі элементаў скрынінга ў форме так званага "ранняга выяўлення" прынесла б несумненную карысць, улічваючы частае выяўленне гэтага захворвання на позняй стадыі.

Што трэба ведаць аб скрынінгу рака прастаты?

Калі ў Вас у сям'і былі выпадкі рака прастаты ў блізкіх сваякоў або Вы адказна ставіцеся да свайго здароўя і хацелі б узяць удзел у праграме ранняга выяўлення рака прастаты, нягледзячы на магчымыя нязручнасці, звярніцеся да свайго ўролага для выканання даследаванні ўзроўню ПСА ў крыві.

Памятаеце, што толькі прафесійна выкананая біяпсія прадсталёвай залозы (а часам некалькі біяпсій) можа выключыць наяўнасць рака прастаты пры павышаным узроўні ПСА.

У чым заключаецца скрынінг рака малочнай залозы?

Скрынінг рака малочнай залозы заключаецца ў рэгулярным мамаграфічным абследаванні (звычайна 1 раз у 2-3 гады) у жанчын 50-70 гадоў. Пры выяўленні падазроных змяненняў у малочнай залозе пасля гэтага даследавання выконваецца біяпсія або выдаленне часткі залозы.

Што такое мамаграфія?

Мамаграфія - від рэнтгеналагічнага даследавання, пры якім выконваецца рэнтгенаўскі здымак малочных залоз у двух праекцыях на спецыяльным апараце -- мамографе. Мамаграфія дазваляе выявіць вельмі маленькія пухліны малочнай залозы - да 0,5 см. І нават менш. Падазроныя ўчасткі звычайна выглядаюць як зацямненні.

У якіх жанчын скрынінг рака малочнай залозы не праводзіцца?

Калі ў жанчыны няма спадчыннай схільнасці да раку малочнай залозы (наяўнасць некалькіх блізкіх сваякоў з раннім развіццём рака малочнай залозы і яечнікаў), то немэтазгодна праводзіць скрынінг ва ўзросце да 50 гадоў.

Гэта звязана з тым, што пухліны ў гэтым узросце сустракаюцца рэдка, а малочная залоза мае структуру, якая абцяжарвае дыягностыку раку. У вельмі пажылых жанчын (старэйшых за 70 гадоў) скрынінг таксама не праводзіцца, паколькі ў гэтым узросце вельмі часта выяўляюцца так званыя "клінічна нязначныя" пухліны, г.зн. пухліны, якія не прыносяць шкоды на працягу жыцця жанчыны.

Пры дапамозе якіх метадаў можна выявіць рак малочнай залозы?

Большасць жанчын звяртаюцца да ўрача з нагоды наваўтварэнняў у малочнай залозе пасля таго, як самастойна намацаюць пухліну. Адзін час меркавалася, што калі навучыць жанчын рэгулярна праводзіць самаабследаванне малочных залоз, гэта дапаможа раней выяўляць рак малочнай залозы.

Пасля было ўстаноўлена, што гэтыя мерапрыемствы не прыводзяць да жаданага выніку - зніжэння смяротнасці ад раку малочнай залозы.

Больш дакладным метадам з'яўляецца абследаванне малочнай залозы ўрачом з дапамогай пальпацыі (абмацвання), аднак гэта таксама не дазваляе выявіць пухліну на ранніх стадыях і прадухіліць смерць ад раку.

Былі спробы выкарыстоўваць ультрагукавое даследаванне (УГД) для ранняга выяўлення рака, аднак гэты метад аказаўся не такім надзейным, як мамаграфія.

Сучасны метад выяўлення рака малочнай залозы на ранніх стадыях

З новых метадаў выяўлення рака малочнай залозы на ранніх стадыях у апошні час перспектыўным лічыцца магнітна-рэзанансная тамаграфія (МРТ), аднак у сувязі з высокім коштам і малой даступнасцю абсталявання гэты метад пакуль мала распаўсюджаны.

Такім чынам, у цяперашні час мамаграфія застаецца асноўным скрынінгавым метадам ранняга выяўлення рака малочнай залозы.

Якую карысць прыносіць скрынінг рака малочнай залозы?

У шматлікіх даследаваннях пры выкарыстанні мамаграфічнага скрынінга паказана зніжэнне смяротнасці ад раку малочнай залозы на 20-30%.

Паколькі такія вынікі былі атрыманы не ва ўсіх даследаваннях, шэраг спецыялістаў лічаць, што карысць ад скрынінга рака малочнай залозы можа быць істотна меншай. Нягледзячы на няспынныя дэбаты сярод навукоўцаў, большасць з іх лічыць, што скрынінг рака малочнай залозы прыносіць больш карысці, чым шкоды.

Ці ёсць недахопы скрынінга рака малочнай залозы?